Mindfulness | Mythes & feiten

Mindfulness of opmerkzaamheid is een kwaliteit die je kunt cultiveren, een state of mind. Ze blijkt voor velen erg helpend. Wat klein begint, als een microvezel zou je kunnen zeggen, kan na jaren van beoefening een zeer sterke, krachtige kwaliteit worden. Eentje die in staat is je het leven intens en waardengedreven te leren leven.

Helaas circuleren er heel wat verhalen die de kern en de kracht van deze kwaliteit eerder onjuist neerzetten. Misschien is het interessant ermee kennis te maken, zodat je een juist beeld krijgt of houdt. We doen een poging.

Mindfulness = ademhalen

In mindfulnesstraining gebruiken we de ademhaling als anker, als plek om naartoe te keren op wat voor moment dan ook. Het is een manier om de geest te trainen. We noemen het een focusoefening. Als een boot zijn anker uitwerpt drijft hij minder ver af. Hij kan niet verder dan de lengte van het touw waaraan het anker bevestigd zit. Zo is het ook met de geest. Van nature heeft hij een dwalend karakter. Als je hem niks te doen geeft, heeft hij een voorkeur voor deze modus. De kunst is om hem deeltijds een opdrachtje te geven. Een veel gebruikte manier is hem uitnodigen alert te zijn op hoe de adem zich gedraagt. Hoe vaker je hem daartoe uitnodigt, hoe beter hij erin wordt. Mindfulness is dus niet ademhalen in de pure zin van het woord. We gebruiken de ademhaling als anker, als manier om de geest te trainen, te temmen als het ware.

Mindfulness = zweverig

Mijn eerste mindffulnesstraining kreeg ik in 2005. Ik had voor de zoveelste keer nare, burn-outachtige klachten, stond met mijn rug tegen de muur en wist niet meer wat te doen. Een toenmalige jonge huisarts was zo alert haar opleider te vragen of zij nog mogelijkheden zag. Uiteindelijk werd het een acht weken durende mindfulnesstraining. Ik herinner me nog goed hoe het ging. Een voorwaarde was een kennismakingsgesprek met Edel Maex (toen liaisonpsychiater in een regionaal ziekenhuis), drie maanden wachttijd en vervolgens de eerste sessie in een ziekenhuiskamer waaruit de bedden verwijderd waren. We zaten op stoelen in een kale, klinische ruimte. Geen boeddhabeeldjes, geen theelichtjes, geen foto's, geen gedempt licht, geen rust. Een ziekenhuiskamer op een afdeling in actie. Voor ons een gedreven kundig man, met wetenschappelijke achtergrond. Zweverig? Ondertussen geef ik ongeveer tien jaar deze training met dezelfde nuchterheid.

Als je nu stopt met lezen en je aandacht laat rusten bij je ademhaling en voor jezelf innerlijk noteert hoe die zich gedraagt, alsof je met een camera ernaar kijkt, dan heb je meteen een van de meest gebruikte mindfulnessoefeningen. Zweverig?

Mindfulness = ontspannen

Een van de eerste oefeningen in een achtwekentraject is de bodyscan. De bodyscan is een oefening waarbij je, doorgaans in liggende houding, door je lijf gaat met je aandacht. Je bent daarbij nieuwsgierig naar wat er te voelen valt. Ontspannen? Het zou kunnen. Voor veel van onze deelnemers is het een erg ontspannende oefening. Soms wordt er gesnurkt. Hier en daar is er zelfs iemand die ze gebruikt als inslaper. Prima. Niks mis mee. Daar kun je van genieten. Toch is het voor mij niet de essentie van de oefening. Het is een mogelijkheid, een bijwerking voor zij waarbij de oefening dat effect heeft. De essentie van de oefening is opnieuw contact maken met je lichaam en durven voelen wat er te voelen valt. Wat je voelt, voel je. Spanning, tintelingen, iets dat knijpt, steekt, brandt, zacht is, hard misschien, stroming, jeuk, het hart dat klopt.

Mindfulness laat je precies voelen hoe lichaam en geest 'spreken'. Soms is dat ontspannen(d). Veel vaker is het dat niet.

Mindfulness = voor iedereen

Mindfulness kun je zien als een vaardigheid, als iets waarin je je oefent. Vergelijk het met het bespelen van een instrument, het leren van een taal, het naar waarneming leren tekenen,... Doorgaans is het het fijnst als je met datgene wat je doet (in dit geval mindfulnesstraining) iets hebt. Als je met vissen iets hebt, zul je dat als prettig en misschien rustgevend ervaren. Voor hetzelfde geld heb je er niks mee, zit je liever lekker lui in de zetel voor de tv en ontspan je bij een mooie natuurdocumentaire of een opgenomen concert. Mijn aanvoelen is dat je dan misschien beter past voor het zitten langs de waterkant, kijkend naar een vislijn waarmee je niks hebt.

Soms zou je wil willen, maar is het niet het goede moment of de juiste context. Te denken valt aan zeer uitgesproken klachten van psychische of psychiatrische aard. Het is dan zinvol de juiste professional te raadplegen, want misschien is mindfulnesstraining op dat moment niet wat jou het meest zal helpen.

Mindfulness = je terugtrekken uit de wereld

Soms is het interessant even een pauze te nemen, je terug te trekken uit de drukte. Op zo'n moment kun je prima een mindfulness- of compassieoefening doen. Dat lijkt op terugtrekken en dat is het op dat moment ook. Toch ben je, als je die keuze maakt, bezig met leren in de wereld te staan. Tijdens de oefening cultiveer je kwaliteiten die je uitermate van pas komen in het leven van alledag, in je contacten met wie of wat dan ook. In mindfulnesstraining trainen we onder andere een houding van niet-weten, van niet-reactief zijn, van niet-oordelen, van gelijkmoedigheid. Dit oefenen is het makkelijkst als je je er, misschien dagelijks, even voor terugtrekt. Sommigen gebruiken een meditatiekussen of een bankje, anderen een stoel. Bij voorkeur gebruik je een plek waar je je op je gemak voelt, geborgen, veilig. De gecultiveerde kwaliteiten komen je in de wereld van pas, juist op die momenten dat je er middenin staat en het lastig vindt.

Interesse? Exploreer het in een van onze trainingen!